Ο Σταμάτης Μαλαματένιος, στη βεράντα του σπιτιού με φόντο τον Άγιο Αντώνιο.

Οικία Ασπροπούλου στη Μάρπησσα

Η οικία Ασπροπούλου βρίσκεται στον πυρήνα του παραδοσιακού οικισμού της Μάρπησσας και χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Σε μία από τις εισόδους του αρχοντικού, είναι χαραγμένη η ημερομηνία 1608 πάνω σε οικόσημο, που εικάζεται ότι ανήκε σε οικογένεια ιερέων. Σήμερα η κατοικία ανήκει στην κυρία Κική Ασπροπούλου, η οποία με μεγάλη αγάπη και επιμέλεια, φροντίζοντας για τη διατήρηση του αρχοντικού, μοιράζεται τις αναμνήσεις της και τις ιστορίες της οικογένειάς της, καθώς από το 2010 το σπίτι είναι επισκέψιμος χώρος κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ «Διαδρομές στη Μάρπησσα».

Ιστορία

Η Γιακουμίνα και ο Πέτρος Φραντζής, πρόγονοι της κυρίας Κικής Ασπροπούλου, σημερινής ιδιοκτήτριας του παραδοσιακού αρχοντικού, είχαν μια κόρη την Άννα, η οποία σε νεαρή ηλικία πέθανε μαζί με το μωρό της στη γέννα. Το γεγονός προκάλεσε μεγάλη θλίψη στη μητέρα της, που αποφάσισε να επισκεφθεί το ορφανοτροφείο Νάξου για να προσφέρει την βοήθειά της. Όταν πήγε εκεί, ένα παιδάκι έπεσε στην αγκαλιά της φωνάζοντας «μαμά» και όταν το ρώτησε πώς το λένε, εκείνο απάντησε «Άννα», όπως ακριβώς έλεγαν την κόρη της. Επιστρέφοντας στην Πάρο, η Γιακουμίνα πήρε το παιδί μαζί της, το οποίο μεγαλώνοντας παντρεύτηκε τον ανιψιό της Γιακουμίνας, Σταμάτη Μαλαματένιο, προκειμένου να μείνει η περιουσία στην οικογένεια. Η Άννα και ο Σταμάτης έζησαν σε αυτό το σπίτι και έκαναν μαζί οκτώ παιδιά. Όταν η Άννα έχασε τον αγαπημένο της γιο Μανώλη στα Δεκεμβριανά, χωρίς ποτέ να μάθει τι απέγινε, κλείστηκε στο πιο μικρό δωματιάκι του σπιτιού, όπου πέρασε την υπόλοιπη ζωή της ασκητικά. Συχνά την επισκεπτόταν ο Πατέρας Φιλόθεος της Λογγοβάρδας, ο οποίος εξομολογούσε και άλλους κατοίκους του χωριού.

Η κατοικία

Το αρχοντικό είναι λιθόκτιστο, με μεγάλα πάχη τοιχοποιίας που φτάνουν ακόμα και τα 80 εκ. και διατηρείται στην αρχική του κατάσταση, με εξαιρέσεις την επισκευή του δώματος με πλάκα από μπετόν τη δεκαετία του 1980 και τη δημιουργία κλειστού δωματίου στο νότιο τμήμα σε θέση όπου υπήρχε αυλή, πιθανόν κατά τον 19ο αιώνα.
Η αρχιτεκτονική του σπιτιού ακολουθεί την κλίση του εδάφους, με αποτέλεσμα κάθε χώρος να βρίσκεται σε διαφορετική στάθμη. Διακρίνονται σε γενικές γραμμές δύο επίπεδα. Το κατώτερο βρίσκεται στο νότιο τμήμα και περιλαμβάνει την κουζίνα και το δωμάτιο εισόδου, που έχουν άμεση πρόσβαση με πόρτα από τον εξωτερικό χώρο, καθώς και άλλα δύο δωμάτια. Το ένα από αυτά είναι πολύ μικρό, με καθαρό ύψος 1.80 μ.. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η οροφή του μεσαίου χώρου σε αυτό το επίπεδο, η οποία είναι κατασκευασμένη από φίδες, βούρλα, φύκια και ειδικό χώμα και χρονολογείται από τις αρχές του 17ου αιώνα.
Από αυτή τη στάθμη ξεκινάει η σκάλα που οδηγεί στη μεγάλη σάλα. Το άνοιγμα που οδηγεί στη σάλα, αρχικά πολύ χαμηλό, υψώθηκε κατά τις εργασίες αποκατάστασης που έγιναν από την κυρία Ασπροπούλου. Σύμφωνα με την ιδιοκτήτρια, επί τουρκοκρατίας ο πασάς χρησιμοποιούσε τη σάλα του σπιτιού για να συλλέγει τους φόρους από τους ντόπιους κατοίκους. Είχε κάνει την είσοδο χαμηλή για να αναγκάζει τους περήφανους νησιώτες να σκύβουν πριν μπουν μέσα στη σάλα, έτσι ώστε να υποκλίνονται μπροστά του. Η σάλα αποτελεί το μεγαλύτερο χώρο του σπιτιού, τοποθετείται στον βορρά και διαθέτει είσοδο από τον εξωτερικό χώρο από την δυτική πλευρά.
Σε αυτή τη στάθμη με διαφορά δύο σκαλοπατιών, υπάρχει ακόμα ένας χώρος που διαθέτει παροστιά, και στεγάζει την δυτική είσοδο με το μαρμάρινο υπέρθυρο και το οικόσημο. Τέλος, από ελαφρώς υπερυψωμένο επίπεδο προσεγγίζεται το υπνοδωμάτιο του ζευγαριού, το οποίο έχει άνοιγμα προς τη βεράντα – δώμα.
Σύμφωνα με έρευνα των Αμπατζή Μ. και Μπέη Λ. (2011) που διεξήχθη στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Διαδρομές στη Μάρπησσα» αποδείχθηκε «ότι η κατασκευή του 17ου αιώνα αντεπεξέρχεται στο κλίμα του τόπου, εξασφαλίζοντας σταθερές συνθήκες στο εσωτερικό της και παρέχοντας τη δυνατότητα για συνθήκες άνεσης με τη σωστή χρήση των χαρακτηριστικών της». Η υψηλή θερμοχωρητικότητα της λίθινης κατασκευής, καθώς και το μικρό μέγεθος και η θέση των ανοιγμάτων συμβάλλουν στη διατήρηση της εσωτερικής θερμοκρασίας σε ικανοποιητικά επίπεδα, τόσο σε περιόδους χαμηλών, όσο και σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών.

Πηγές

Αμπατζή, Μ. και Μπέης, Λ. (2011). «Θερμική απόδοση παραδοσιακής κατοικίας στη Μάρπησσα της Πάρου». Εθνικό Συνέδριο ΑΡΕΝΕΠ. Αθήνα, 3-4 Μαΐου.

Ευχαριστούμε θερμά την κ. Κική Ασπροπούλου για τις πληροφορίες και την πολύτιμη βοήθειά της.

Φωτογραφίες

Video

Σχετικά άρθρα