Κύριοι τύποι κατοικιών στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Πάρου
Λαϊκά
- Mονόχωρο, τετραγωνικής κάτοψης, στενομέτωπο ή πλατυμέτωπο μακρυνάρι, μονώροφο ή διώροφο.
- Καμαρόσπιτο. Η χρήση της καμάρας (τόξο) επέτρεπε τη διεύρυνση του απλού μονόχωρου σπιτιού. Το τμήμα της τοιχοποιίας πάνω από την καμάρα υποβαστάζει τα φορτία των εκατέρωθεν δοκαριών και η καμάρα ενοποιεί τον χώρο στη στάθμη του δαπέδου.
- Παράθεση δωματίων σε σειρά. Καθώς η οικογένεια μεγάλωνε, οι αυξανόμενες ανάγκες για χώρο οδηγούσαν στην προσθήκη νέων δωματίων σε επαφή με τον βασικό πυρήνα.
Αρχοντικά
Παραλλαγές και συνθέσεις των παραπάνω τύπων σε περιπτώσεις σπιτιών μεγαλύτερου μεγέθους, με χρήση μαρμάρου και διακοσμητικών στοιχείων.
Στοιχεία δόμησης
- Ελάχιστα μεγέθη χώρων.
- Είσοδος κατευθείαν από τον δρόμο.
- Τα μικρά ανοίγματα, προφυλάσσουν από τον ήλιο τους θερινούς μήνες και περιορίζουν τις θερμικές απώλειες.
- Στέγαση με οριζόντιο δώμα.
- Κοινοί τοίχοι στα κτίσματα των οικιστικών ενοτήτων (μεσότοιχοι). Αυτός ο τρόπος οργάνωσης της οικοδόμησης επέτρεπε την εξοικονόμηση καταναλισκόμενης ενέργειας, χώρου και υλικών δομής.
- Ιδιοκατασκευή. Κατασκευές λιτές αλλά ευφάνταστες, φτηνές αλλά λειτουργικές.
Το βασικό κύτταρο της κατοικίας, το μονόχωρο σπίτι, μετασχηματίζεται ανάλογα με την ώρα της ημέρας και τη λειτουργία που πρέπει να φιλοξενήσει, είναι ο χώρος όπου η οικογένεια ζει και επιτελεί όλες τις δραστηριότητες του εικοσιτετραώρου.
Η επίπλωση -και ο εξοπλισμός γενικότερα- της κατοικίας, είναι υποτυπώδης. Ο ύπνος γίνεται στον «ρωγό», ένα υπερυψωμένο επίπεδο που καταλάμβανε τμήμα του χώρου στην κατά μήκος διάσταση, με ξύλινο καπάκι, όπου το βράδυ «ξεδιπλώνονται» στρώματα ενώ -απέναντι, συνήθως- το τζάκι, γωνιακά τοποθετημένο, χρησίμευε για μαγείρεμα και θέρμανση. Ο χώρος κάτω από τον «ρωγό» χρησίμευε για την αποθήκευση της σοδειάς και των αγαθών της οικογένειας.
Η αρχιτεκτονική δημιουργείται απλά και αθόρυβα, αναπτυσσόμενη στο χρόνο όσο υπάρχει ανθρώπινη ύπαρξη και οι μορφές συνεχώς αλλάζουν, αντίστοιχα με τις ανάγκες.
Πηγές
Αρχείο Σωματείου «Διαδρομές στη Μάρπησσα».
Κατραμαδάκη, Α. (2015) Σύγχρονες Μεταφράσεις της Ανώνυμης Αρχιτεκτονικής στη μεταπολεμική Ελλάδα, Ερευνητική Εργασία, Πολυτεχνείο Κρήτης, Χανιά.
Παπαϊωάννου, Κ., Κρεμέζη, Α. και Φινέ, Μ. (2001) Το Παραδοσιακό Σπίτι στο Αιγαίο, Αθήνα: Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή.
Φιλίππα – Αποστόλου, Μ. (1982) «Πάρος», Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Αθήνα: εκδόσεις Μέλισσα.