Στις κούνιες της Μάρπησσας, τέλη του 1950. Από αριστερά: Νικήτας Ανουσάκης, Μαρουσώ Παντελαίου, Μαργαρίτα Παντελαίου Ανουσάκη, Ασημίνα Τσιγώνια και τα παιδιά Νίκος Τσιγώνιας ή Νικήτας Ανουσάκης, Μαργαρίτα Πάτκου, Σούλα Πανωρίου.

Το έθιμο της «κούνιας» στη Μάρπησσα

Το έθιμο της «κούνιας» έχει τις καταβολές του στην αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα πρόκειται για την «αιώρα» των κοριτσιών κατά τα αθηναϊκά Ανθεστήρια την περίοδο της Άνοιξης προς τιμήν του θεού Διονύσου. Η αίσθηση ελευθερίας που δίνει η κίνηση της κούνιας προς τον ουρανό, πίστευαν πως έφερνε καλή τύχη. Γι’ αυτό και το ανασήκωμα της κούνιας συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης με τον ερχομό της Άνοιξης (Σερπιώτη, 2019). Από το αρχαίο έθιμο της αιώρας φτάνουμε στο ανοιξιάτικο έθιμο της κούνιας που το συναντάμε σε όλη την Ελλάδα, κυρίως σε νησιωτικές περιοχές του Αιγαίου και φυσικά στις Κυκλάδες. Εντάσσεται στις εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα και αποτελεί μια από τις εντονότερες και αγαπημένες αναμνήσεις των κατοίκων των νησιών.

Στη Μάρπησσα της Πάρου, ανήμερα του Πάσχα και μέχρι της Αναλήψεως, τα ανταμώματα γινόταν έξω από τα σπίτια. Οι νέοι του χωριού έφτιαχναν αυτοσχέδιες κούνιες και τις έστηναν κυρίως σε τρία σημεία του χωριού. Μαρτυρίες των κατοίκων αναφέρουν περισσότερα: στης Λαγκαδιανής, κοντά στον Άγιο Ευστάθιο, στο στενό από την πλατεία των Μύλων προς την Εκκλησία του Χριστού, στο στενό από τους Μύλους στον Άι Γιώργη.

Τοποθετούσαν ένα γέρο δοκάρι στα δώματα δύο κοντινών σπιτιών στα στενά σοκάκια της Μάρπησσας και από εκεί κρέμαγαν τα σχοινιά. Η Κυριακή Ραγκούση-Κοντογιώργου (2004, σ. 412) αναφέρει ότι «στη Μάρπησσα, οι νέοι μάζευαν χρήματα για το δοκάρι και το σχοινί, που το έπλεκαν στις άκρες με πανιά για να μην ξεφτίσει.

“Σίδερο να’ναι το σχοινί κι ατσάλι το δοκάρι
κι εκείνος που την έδεσε να ζεί να δέσει κι άλλη.”

Στην κούνια κάθονταν συνήθως οι ανύπαντρες κοπέλες και τις κουνούσαν τα αγόρια. Τις ημέρες αυτές οι νέοι είχαν τον πρώτο λόγο, έβρισκαν την ευκαιρία να κάνουν τις γαμήλιες επιλογές τους και να εκφραστούν αμοιβαία και δημόσια. Έψαχναν να βρουν σε ποια κούνια του χωριού ήταν η κοπέλα που τους ενδιέφερε για να τη λικνίσουν και να συνομιλήσουν με ερωτικά δίστιχα. Η κυρία Φλώρα Ανουσάκη μας τραγουδάει στο βίντεο:

“Κουνήσετε την όμορφη, κουνήσετε την άσπρη,
κουνήσετε τη λεμονιά, που ‘ναι γεμάτη άνθη…”

Η γιαγιά Γιακουμίνα Φυσιλάνη θυμάται και αφηγείται στην Κυριακή Ραγκούση-Κοντογιώργου (2004, σ.412) και την απάντηση της κοπελιάς:

“Σ’ευχαριστώ που με κουνάς, θα στο χρωστάω χάρη
θα πλέξω το στεφάνι σου όλο μαργαριτάρι.”

Τραγούδι

Θέλω να ανέβω στα ψηλά, στου Άι Γιωργιού το δώμα,
να δω για το πουλάκι μου αν αρμενίζει ακόμα.
Αρμένιζε και πήγαινε στου βασιλιά την πόρτα
Κι ο βασιλιάς καθότανε με τρεις βασιλοπούλες
Η μια κεντάει τον ουρανό κι άλλη το φεγγάρι
κι η τρίτη η μικρότερη, κεντάει το παλληκάρι.

Φλώρα Ανουσάκη, Νίκος Τσιγώνιας, Σπύρος Τσιγώνιας – Μάρπησσα, 2012

Πηγές

Αρχείο Σωματείου «Διαδρομές στη Μάρπησσα».

Ραγκούση – Κοντογιώργου, Κ. (2004) Πάρος και Αντίπαρος: το εικονοστάσι της ψυχής μου. Πάρος: Ανθέμιον.

Σερπιώτη, Ν. (2019) «Από την αρχαιότητα… στη λαογραφία ~ «Οι κούνιες της άνοιξης», ένα έθιμο του Πάσχα», Ταχυδρόμος, 30 Απριλίου. Διαθέσιμο εδώ.

Φραγκούλη, Δ. (2009) Ρίζες Ελλήνων Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας, Νησιώτες: Νότιο Αιγαίο. Αθήνα: Πήγασος Εκδοτική Α.Ε.

Ευχαριστούμε θερμά τους Φλώρα Ανουσάκη, Νίκο Τσιγώνια, Σπύρο Τσιγώνια για την βοήθεια και τις πολύτιμες πληροφορίες τους.

Φωτογραφίες

Video

Σχετικά άρθρα