Γιορτές και έθιμα για την ευφορία της γης και τα ζώα

Η κύρια ενασχόληση των κατοίκων της Μάρπησσας και της Πάρου ήταν η γεωργία. Το κλίμα και η μορφολογία του εδάφους ευνόησαν την αγροτική παραγωγή και την ανάπτυξη πλήθους επαγγελμάτων που σχετίζονται με τη γεωργία (πεταλωτής, σαγματοποιός, βαρελάς, οινοποιός, γεωργός). Ως αγροτική κοινωνία, οι Παριανοί τιμούσαν τη γη, τους καρπούς της και τα ζώα σε γιορτές και θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Στις 6 Αυγούστου, όταν πια αρχίζουν να γλυκαίνουν τα σταφύλια, στα πεδινά τουλάχιστον μέρη γιατί στα ψηλώματα αργούν να γίνουν, την ημέρα της εορτής της Μεταμορφώσεως, μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, ο ιερέας διαβάζει την “ευχήν εις μετάληψιν σταφυλής” και ευλογεί τα σταφύλια που έχουν φέρει οι χωρικοί μέσα σε πανεράκια, σε καλαθάκια ή σε μαντήλια. Από σήμερα αρχίζουν να τρώνε συστηματικά πλέον σταφύλια γιατί τα περισσότερα έχουν ωριμάσει (Αλιπράντης, 1995, σ. 108).

Η γιορτή του Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου, είχε ιδιαίτερη σημασία για την σπορά. Οι γεωργοί πήγαιναν στην εκκλησία ένα σακουλάκι σιτάρι μαζί με ένα ρόδι για να τα ευλογήσει ο παπάς. «Βλαστήσαι την γην, και δούναι σπέρμα το σπείροντι, και άρτον εις βρώσιν» («Ευχή επί ευλογήσει του σπόρου»). Από αυτό, έριχναν στα χωράφια το μισό όταν ξεκινούσαν τη σπορά. Στο τέλος της σποράς έριχναν το υπόλοιπο και έσπαγαν το ρόδι για να έχουν καλή σοδειά.

Παλιά παίρνανε ένα σακουλάκι, βάζανε μέσα σιτάρι, ένα ρόδι και το πηγαίνανε στην εκκλησία. Έβλεπες τότε και εκατό ανθρώπους, γιατί τότε ο κόσμος πίστευε πολύ. Τα πηγαίνανε λοιπόν αυτά και τα ευλογούσε ο παπάς και μετά τα παίρνανε σπίτι και όταν άρχιζε «το σποριό» έτσι λέγανε που αρχίζανε τα ζευγάρια να οργώνουν και να σπέρνουν, ανοίγανε αυτό το σακουλάκι, βάζανε μέσα εκεί το σπόρο, ένα μονόκορφο ας πούμε και αγιαζόντανε πια όλα τα σπορικά που ρίχνανε στη γη. Και αφού τελείωνε το ζευγάρισμα και το όργωμα και τελείωνε το σποριό που λέμε εμείς, σπούσανε το ρόδι απάνω στο άρωτρο. Αυτά έκανε ο πατέρας μου, από ‘κει τα χω δει, από ‘κει τα ‘χω διδαχτεί (Σπύρος Τσιγώνιας).

Συνδεδεμένη με την σπορά είναι και η Παναγία η Αναπλιώτισσα ή Μεσοσπορίτισσα, που βρίσκεται στη Μάρπησσα και γιορτάζει την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου. Η γιορτή αυτή βρίσκεται στο μέσο της εποχής της σποράς.

Τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές έκαναν τα Χριστόψωμα. Τη νύχτα στις 12, σηκωνόταν ο κύρης του σπιτιού, να βγάλει το κεντρικό σημείο του ψωμιού με το σταυρό, να το κόψει στα τέσσερα και να το δώσει στα ζώα που κάνανε ζευγάρι. Το έριχνε στο άχυρο για τα ζώα και στη συνέχεια έφευγε, γιατί σύμφωνα με την παράδοση, δεν έπρεπε να μείνει για να μην ακούσει τα ζώα να μιλάνε μεταξύ τους, λέγοντας «Δόξα τω Θεώ, τρώμε τους κόπους μας!» (Φλώρα Ανουσάκη).

Ξεχωριστή θέση στη ζωή των αγροτών κατείχε η γιορτή του Αγίου Μόδεστου, προστάτη των ζώων, κυρίως όσων έσερναν το άροτρο. Ανήμερα της γιορτής του, στις 18 Δεκεμβρίου, όσοι αγρότες είχαν ζώα πήγαιναν άρτο στην εκκλησία, το λεγόμενο «βουδόψωμο», το οποίο αργότερα πρόσφεραν στα ζώα ως ανταμοιβή για τη συμβολή τους στην παραγωγή των σιτηρών. Η γιορτή αποτελούσε ημέρα ανάπαυσης για τα ζώα και δεν τα έβαζαν να δουλέψουν.

Η εκκλησία του Αγίου Μόδεστου χτίστηκε αρχικά ως Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Μετονομάστηκε σε Άγιο Μόδεστο το 1931, όταν αγιογραφήθηκε η εικόνα του Αγίου. Μια παρέα νέων, οι Κωνσταντίνος Ν. Αλιπράντης, Φωκίωνας Ν. Αλιπράντης, Θεόδωρος Ι. Κεφάλας, Φραγκίσκος Γ. Κεφάλας, Ιωάννης Μ. Τσαντουλής, Δημήτριος Μ. Τσαντουλής, συγκέντρωσαν χρήματα για να φτιαχτεί η εικόνα του Αγίου και φρόντισαν ώστε να αποκτήσουν οι γεωργοί μία εκκλησία με τον προστάτη τους. Μετά την Κατοχή, με προσωπική τους εργασία και μεταφέροντας με μουλάρια πέτρες από την Ξεχωριανή, μεγάλωσαν τον ιερό ναό. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι στην εορτή του Αγίου Μόδεστου οι αγρότες της περιοχής προσέφεραν μέχρι και 90 άρτους!